Racjonalność religii (moje doświadczalne trzy po trzy w sprawie)

jak to było 2 tys. lat wcześniej

Śmiem twierdzić, że bez racjonalizacji religii nie poprawi się dostęp do następnych pokoleń ze sferą świętości. Trzeba odejść – moim zdaniem – od dekoracji, strojów (łańcuchów, pelerynek, frędzli i kutasów staropolskich), budynków, świętych obrazków itp. itd. TRZEBA Z ZEWNĘTRZNOSCI PRZEJŚĆ NA POZIOM MYŚLENIA.

Dosyć już panowania powszechnego – wśród niewierzących i wierzących – przekonania, że religia, wiara, kościół to sfera nieracjonalności.

Panowanie przesądu, tego i innych, rzuca fatalne światło na stan naszej 9nie tylko polskiej) katechezy i nauczania religii. O ile wystarczały na wczoraj, to na dzisiaj są kompromitacją. Takoż stanu duchownego jak i świeckiego, nieprawdaż!

Moje dotychczasowe twierdzenia mogą zaskakiwać tylko niewykształconych. Niedojrzałych myśleniem, świadomością, tożsamością… w kulturze. Pracą w pocie swego czoła, po norwidowsku.

Myślący powinni łatwo skojarzyć moje tezy z historią Kościoła Powszechnego w świecie współczesnym i postacią Jana Pawła II, Papieża-Polaka. Najpierw był Sobór Watykański II, a potem on (zaraz po JPI, który był tylko przecinkiem w historii).

Sobór jest-był dziełem racjonalności człowieka i Ducha Świętego. Najpierw trzeba opracować materiały – w różnych ośrodkach myśli, także uniwersyteckich - potem zebrać się, zjechać ze świata całego, dyskutować, głosować…

Karol Wojtyła, biskup, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskimi, Jan Paweł II, z dwoma doktoratami, habilitacjami, profesurami, mówiący wioeloma językami, autor wierszy, aktor… był zachwycony soborem, myśleniem, klimatem, dokumentami.

W swoim pontyfikacie potwierdził to, czym nasiąkł – kulturą polską i światową. Znajomością ścieżek ludzkiej myśli od początku cywilizacji.

Znacie Jego przemówienia w ONZ? Kto nie zna, ten głupi i nie może zaliczać się do inteligencji w Polsce, Jego Ojczyźnie.

„Papież praw człowieka, po raz pierwszy ma tam wystąpienie programowe o zasięgu globalnym: mówi do delegatów, że każdy z nich jest przedstawicielem konkretnego państwa, konkretnych systemów i struktur politycznych. Ale nade wszystko – mówi dalej Papież – jesteście "przedstawicielami" określonych "jednostek ludzkich". Jesteście przedstawicielami ludzi – wszystkich poniekąd ludzi na globie, konkretnych ludzi. Dlatego właściwą sobie rację bytu posiada cała działalność polityczna, wewnątrzpaństwowa czy międzynarodowa, która w ostatecznej analizie jest "z człowieka", "przez człowieka" i "dla człowieka". Dlatego – podkreślał Papież – tak ważnym podstawowym dokumentem dla całego świata jest przyjęta w 1948 przez ONZ Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, "słup milowy" na wielkiej i trudnej drodze rodzaju ludzkiego. Podstawą trwałego pokoju musi więc być uznanie i poszanowanie niezbywalnych praw osób, społeczeństw i narodów” (tutaj) 

  

„Przedstawiciele Europy Wschodniej i Związku Sowieckiego dobrze wiedzieli, o czym mówi Papież i po raz pierwszy na tej sali byli przestraszeni, a nie znudzeni” (Patrick Moynihan, ambasador USA przy ONZ, tamże).

W 1980 Wojtyła wygłosił prze-bardzo-ważne profesorsko-papiesko-autorskie przemówienie do przedstawicieli całego świata i wszystkich kultur, w UNESCO, w ich paryskiej siedzibie. „PRZYSZŁOŚĆ CZŁOWIEKA ZALEŻY OD KULTURY” – to hasłowy skrót jego wystąpienia.

W 1991 roku Wojtyła pisze encyklikę społeczną, w stulecie innej epokowej o rzeczach nowych w świecie przemian cywilizacyjnych, rynku pracy, rozwoju społeczeństw. Chyba wielką nowością, wręcz innowacyjnością, trzeba nazwać fakt poświęcenia w niej całego rozdziału WIELKIEJ REWOLUCJI 1989 W POLSCE I EUROPIE WSCHODNIEJ. 

 

„Wydarzenia roku 1989, które rozgrywały się głównie w krajach wschodniej i środkowej Europy, mają znaczenie uniwersalne, ponieważ ich pozytywne i negatywne konsekwencje dotyczą całej rodziny ludzkiej… Pierwszą z owych konsekwencji było w niektórych krajach spotkanie pomiędzy Kościołem a ruchem robotniczym, zrodzone z reakcji o charakterze etycznym i wyraźnie chrześcijańskim na sytuację powszechnej niesprawiedliwości… sytuacja [w Polsce i innych krajach tzw. blogu wschodniego] nie jest wynikiem wolnego wyboru czy popełnionych błędów, lecz narzuconego przemocą ciągu tragicznych wydarzeń historycznych, które uniemożliwiły im pójście drogą gospodarczego i obywatelskiego rozwoju…. W ustrojach totalitarnych i autokratycznych została doprowadzona do ostateczności zasada pierwszeństwa siły przed rozsądkiem. Zmuszono człowieka do poddania się światopoglądowi narzuconemu siłą, a nie wypracowanemu przez wysiłek własnego rozumu i korzystanie z własnej wolności. Należy tę zasadę odwrócić i uznać w całości prawa ludzkiego sumienia, związanego tylko prawdą, czy to naturalną, czy też objawioną. Uznanie tych praw stanowi pierwszą zasadę wszelkiego porządku politycznego prawdziwie wolnego!” (Centesimus annus)

 

W 1995 Jan Paweł II był kolejny raz w siedzibie ONZ w Nowym Jorku. Był przecież papieżem globalnym, kosmicznym. Świat miał już inne oblicze, nastąpiły wielkie ustrojowe zmiany, w Wschodniej Europie i poza nią. Papież dzielił się z całym światem refleksjami nad historią, rolą ONZ, w połączeniu z rolą Kościoła Katolickiego dla teraźniejszości, wspólnego dziedzictwa ludzkości i przyszłości rodzaju ludzkiego… 

Papież miał okazję powtórzyć uznanie dla działań organizacji międzynarodowej państw, aby zapobiegać takim nieszczęściom jak I i II Wojny Światowe. Znów oddał hołd WYDARZENIOM-REWOLUCJOM ROKU 1989! – CZYLI ZWYCIĘSTWA PRAGNIENIA WOLNOŚCI W CZŁOWIEKU ROZUMNYM W KULTURZE WSPÓŁCZESNEJ.

 „Właśnie akty barbarzyńskiego deptania ludzkiej godności skłoniły Organizację Narodów Zjednoczonych do sformułowania, w zaledwie trzy lata po jej powstaniu, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, która pozostaje jedną z najwznioślejszych wypowiedzi ludzkiego sumienia naszych czasów. W Azji i Afryce, w Ameryce, Oceanii i Europie ludzie z odwagą i przekonaniem powołują się na tę właśnie Deklarację, aby uzasadnić swoje żądania większego udziału w życiu społeczeństwa.

Ważne jest, abyśmy zrozumieli to, co można nazwać wewnętrzną strukturą tego ruchu ogarniającego cały świat. Właśnie jego charakter planetarny stanowi dla nas pierwszą i fundamentalną „wskazówkę”, potwierdza bowiem, że rzeczywiście istnieją uniwersalne prawa człowieka, zakorzenione w naturze osoby…

Rewolucje roku 1989 stały się możliwe dzięki działaniu ludzi odważnych, których natchnieniem była wizja odmienna i w ostatecznej analizie głębsza i bardziej żywotna: wizja człowieka jako osoby rozumnej i wolnej, noszącej w sobie tajemnicę, która wykracza poza nią, obdarzonej zdolnością refleksji i wyboru – a zatem zdolnej osiągnąć mądrość i cnotę… a i "prawa narodów", które nie są niczym innym jak "prawami człowieka" ujętymi na tej szczególnej płaszczyźnie życia wspólnotowego. Uznanie tego fundamentu wspólnej natury pozwala również, by nie lękać się występujących w życiu społecznym odmienności: "odmienność" uważana przez niektórych za tak wielkie zagrożenie, może stać się – dzięki dialogowi opartemu na wzajemnym szacunku – źródłem głębszego zrozumienia tajemnicy ludzkiego życia".

Jan Paweł II przedstawił się Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ jako świadek nadziei. "Dlatego nie powinniśmy bać się przyszłości. Nie powinniśmy bać się człowieka. To nie przypadek, że znajdujemy się tutaj. Każda pojedyncza osoba została stworzona na "obraz i podobieństwo" Tego, który jest początkiem wszystkiego, co istnieje. Nosimy w sobie zdolność do osiągnięcia mądrości i cnoty. Dzięki tym darom i z pomocą łaski Bożej możemy zbudować w nadchodzącym stuleciu i dla dobra przyszłego tysiąclecia cywilizację godną człowieka, prawdziwą kulturę wolności. Możemy i musimy tego dokonać! A czyniąc to, przekonamy się, że łzy naszego stulecia przygotowały ziemię na nową wiosnę ludzkiego ducha.” (JPII, ONZ 1995, Teologia Polityczna) 

Racjonalizacją religii nazwę wprost przedostatnią encyklikę świętego papieża, Wiara i rozum, z 1998 roku, o relacjach miedzy wiara a rozumem. Bez ustanku powtarzam z niej dwa początkowe fragmenty.

       1) Wiara i rozum (Fides et ratio) są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku                             kontemplacji prawdy

       2) Człowieku poznaj samego siebie 

Dłuższy cytat? Proszę bardzo - „Zarówno w dziejach Wschodu, jak i Zachodu można dostrzec, że człowiek w ciągu stuleci przebył pewną drogę, która prowadziła go stopniowo do spotkania z prawdą i do zmierzenia się z nią. Proces ten dokonał się - nie mogło bowiem być inaczej - w sferze osobowego samopoznania: im bardziej człowiek poznaje rzeczywistość i świat, tym lepiej zna siebie jako istotę jedyną w swoim rodzaju, a zarazem coraz bardziej naglące staje się dla niego pytanie o sens rzeczy i jego własnego istnienia. Wszystko co jawi się jako przedmiot naszego poznania, staje się tym samym częścią naszego życia. Wezwanie ‘poznaj samego siebie’, wyryte na architrawie świątyni w Delfach, stanowi świadectwo fundamentalnej prawdy, którą winien uznawać za najwyższą zasadę każdy człowiek, określając się pośród całego stworzenia właśnie jako ‘człowiek’, czyli ten, kto ‘zna samego siebie’.

Wystarczy zresztą przyjrzeć się choćby pobieżnie dziejom starożytnym, aby dostrzec wyraźnie, jak w różnych częściach świata, gdzie rozwijały się różne kultury, ludzie równocześnie zaczynali stawiać sobie podstawowe pytania towarzyszące całej ludzkiej egzystencji: Kim jestem? Skąd przychodzę i dokąd zmierzam? Dlaczego istnieje zło? Co czeka mnie po tym życiu? Pytania te są obecne w świętych pismach Izraela, znajdujemy je w Wedach, jak również w Awestach; spotykamy je w pismach Konfucjusza czy Lao-Tse, w przepowiadaniu Tirthankhary i Buddy; są obecne w poematach Homera czy w tragediach Eurypidesa i Sofoklesa, podobnie jak w pismach filozoficznych Platona i Arystotelesa. Wspólnym źródłem tych pytań jest potrzeba sensu, którą człowiek od początku bardzo mocno odczuwa w swoim sercu: od odpowiedzi na te pytania zależy bowiem, jaki kierunek winien nadać własnemu życiu" (JPII, encyklika Wiara i rozum)

Kończę te rozważania ostatnią wypowiedzią Papieża-Polaka w interesującym mnie zakresie, opatrywaną tytułem „fascynująca przygoda” - INTELEKTUALNA PRZYGOGA. EGZYSTENCJALNA PRZYGODA CZŁOWIEKA MYŚLĄCEGO!

„jestem wdzięczny za odwiedziny i ofiarowaną mi publikację, która budzi moje szczególne zainteresowanie [ta publikacja to Phenomenology World-Wide. Foundations - Expanding - Dynamics - Life Engagements. A guide for research and study]. Jednym z charakterystycznych aspektów tego dzieła jest jego ‘wielogłosowość’ … owoc współpracy … ‘symfoniczny’ charakter pracy odpowiada jednemu z zamierzeń Edmunda Husserla, ojca fenomenologii. Pragnął on bowiem, aby powstała wspólnota badawcza, podejmująca na różne, wzajemnie uzupełniające się sposoby problematykę wielkiego świata człowieka i życia…

Fenomenologia jest przede wszystkim stylem myślenia oraz sposobem intelektualnego podejścia do rzeczywistości, który pragnie uchwycić jej cechy istotowe i konstytutywne, unikając uprzedzeń i schematów. Chciałbym powiedzieć, że jest to niejako postawa miłości intelektualnej do człowieka i świata, a dla wierzącego, także do Boga - początku i celu wszystkich rzeczy. Aby przezwyciężyć kryzys sensu, którym naznaczona jest część myśli nowożytnej, jak pisałem w Encyklice Fides et ratio (por. n. 83), konieczne jest otwarcie się na metafizykę. Właśnie fenomenologia może w znaczący sposób przyczynić się do takiego otwarcia.” (22.03.2003, nb. 4 dni później Papież otrzymał do rąk własnych nasz list, od szkoły w Strachówce, z prośbą o błogosławieństwo dla działań Rzeczpospolitej Norwidowskiej. List wręczyła siostra Alina Merdas, Norwidolog). 

26.03.2003 - s. Alina Merdas wręcza nasz list papieżowi

 

ZATEM DO DZIEŁA, CZŁOWIEKU MYŚLĄCY XXI WIEKU. Moją cegiełką jest propozycja doświadczalnej racjonalizacji religii. Starocie – do lamusa lub muzeum. Lekcje muzealne potrafią być bardzo ciekawe.

***

racjonalizacja (racjonalność) religii

       /Platon Arystoteles Ingarden Heidegger Wojtyła/

religii nie zwij rzeczą wtórą

w świecie ani swoim życiu

od kultury przyszłość zależy

człowieka myślącego na ziemi

myślący i religijny mogą żyć zgodnie

wiara i rozum potrzebują siebie

wiara to przecież nie tylko religia

to sposób życia i poznawania

wiara w Boga i Bogu

jest przypadkiem szczególnym

trzeba Go spotkać i poznać

jako wielką siłę Ducha Świętego

można poznać Jezusa Dobrej Nowiny

można Boga Starego Testamentu

można Ducha Świętego

nie tylko charyzmatyków

wiara i rozum są encyklikalne

badane teologią i filozofią

fenomenologia nie zawodzi

metafizyka dopowiada

nie jestem idiotą

ani religijnym ani życiowym

wiem badałem poznałem wiele

całą Drogą-Prawdą-Życiem

jest duchowe doświadczenie

nie da się zaprogramować

nie warto jednak odrzucać

ot tak sobie a priori

religia nie musi niczego zabierać

myślącemu człowiekowi-osobie

oczywiście nie jako tradycja ludowa

ale system przemyślanego życia

Pan mój i Bóg mój

w tym kosmicznym wszechświecie

obecny w kulturze jak nikt żaden

a dusza duch nie znają granic

ani w matematyce ani ontologii

chyba takich ograniczeń nie ma

i tak pewnie będzie zawsze

póki życia myślącego na ziemi

(czw. 20 sty. 2022, g. 15.22) TU- Rok Norwidowski_widziane ze Strachówki